Haftasonu Gökyüzü Keyfine hız kesmeden üçüncü yazımızla devam ediyoruz! Geçen hafta Ay’ın dev cüsseli görüntüsü ve parlaklığı gözlemlerimizi oldukça etkilemişti. Bu hafta sonu Ay sondördün evresine giriyor, rahatça nefes alıp gözlem aletlerimizi alarak gökyüzünün derinliklerine dalmaya hazır mıyız?
Öncelikle hava durumunu ve astronomik görüş detaylarını inceleyelim.
Meteoblue’dan elde ettiğim İstanbul’un hafta sonu verilerine baktığımızda Cumartesi akşamı hafif bulutlu ve açık görünürken Pazar gecesi kapalı bir havanın bizi beklediğini görüyoruz. Sıcaklık kış ayları boyunca özellikle geceleri düşük olduğundan ve gözlem sırasında genelde pek hareket edilmediğinden üzerinizi sıkı giyinmeyi ihmal etmeyin.
Bulut Yoğunluğu (Cloud cover) lejantı:
Bulut yoğunluğu yukarıdaki lejantta renklerle ifade edilmiş ve koyu mavi renk bulutsuz havayı işaret ediyor.
Atmosferik Görüş (Seeing) lejantı:
Atmosferik görüş” ise o gece atmosferin gözleyeceğimiz yıldızın görüntüsünü ne kadar sarsıntıya uğrattığının bir ölçüsüdür. Bu ölçü de teleskopla erişilebilecek açısal çözünürlükle verilir. Yukarıdaki lejantta renklerle ifade edilen gözlem aletinizle ulaşabileceğiniz ortalama açısal çözünürlük gücüdür.
Geçen hafta bağlantısını verdiğim 7timer sitesinden aldığım atmosferik görüş bilgisine göre İstanbul geceleri bu hafta sonu astronomi gözlemleri için pek uygun görünmüyor. Bulut yoğunluğu cumartesi gecesi yüksek başlarken gece yarısından sonra azalmaya başlıyor, pazar günü ise %80’in üzerinde bir yoğunluk göze çarpıyor. Atmosferik görüş bilgisi de pek iç açıcı değil, bulut yoğunluğunun yanında bütün hafta sonu ancak 2 açı saniyesi çözünürlüğe izin veren bir hava bizi bekliyor. Üzgünüm İstanbul, bu hafta sonu sadece hava açık olan yerler keyif yapabilecek!
Bu haftaki hedeflerimize geçelim.
Sirius
Çıplak gözle rahatlıkla gözlenebilecek hedefimiz gökyüzünün en parlak yılıdızı olan Sirius yıldızı. -1.44 kadir parlaklığa ulaşabilen Sirius, Dünya’dan 8.6 ışık yılı uzaklıkta ve Büyük Köpek takım yıldızında yer alıyor. Sirius’un parlaklığı Güneş’in 22 katı kadar. 1862 yılında Amerikalı Astronom Alvin G. Clark Sirius’un bir çift yıldız sistem olduğunu keşfetti. Diğer eş (Sirius B) 8.44 kadir parlaklığa sahip ve Güneş’in parlaklığının % 0.005’i kadar olan bir beyaz cüce. Sirius B bir zamanlar Sirius’tan çok daha büyüktü ve hızla gelişerek yakıtını tükettikten sonra dış katmanlarını dışarı fırlatarak bir beyaz cüce haline geldi. Bu beyaz cüce yıldız Sirus’un etrafında 50 yılda bir tur atarken Sirius’a gaz aktarımında da bulunduğu düşünülüyor. Bu nedenle de Sirus’tan alınan tayfta sıra dışı çizgilere rastlanıyor.
Hubble Uzay Teleskobu tarafından alınan bu görüntüde parlak olan Sirius yıldızı ile (Sirius A) sol altta daha sönük beyaz cüce yıldız Sirius B görülüyor.
Sirius’u bulmak için yapmanız gereken gecenin ilerleyen saatlerinde (21:30-22:00 gibi) Güney’e dönerek hemen solunuzda yükselen parlak yıldıza yönelmek. Aşağıdaki bulucu haritadan da yararlanabilirsiniz.
M37
Kuzey yarıküre gökyüzünün en parlak yıldızlarından olan Capella ile konumunu rahatlıkla bulabileceğiniz Arabacı Takımyıldızındaki(Auriga) bir açık yıldız kümesi ikinci hedefimiz. Dürbün veya küçük bir teleskopla Arabacı takımyıldızındaki ikinci parlak (1.65 kadir) yıldız olan Alnath(beta Auriga) ve teta Arabacı yıldızlarını bulup, ikisini bağlayan doğrunun hemen alt bölgesini taramanız gerekiyor. 5.6 kadir parlaklığa sahip küme aynı takımyıldızındaki diğer iki M36 ve M38’den daha parlaktır. 1700’lü yıllarda ünlü kuyruklu yıldız avcısı Charles Messier tarafından bulunan bu açık yıldız kümesi Arabacı’daki diğer iki kümeden daha fazla yıldız içermektedir. Kümede parlaklıkları 12.5’den daha büyük 150 yıldızla birlikte toplam 500 yıldız bulunduğu bilinmektedir. 300 milyon yaşında olduğu düşünülen grubun bize uzaklığı konusunda çeşitli bilgiler olmakla birlikte, Sky Catalog 2000’e göre 4400 ışık yılıdır.
M37 açık yıldız kümesini bulmak için aşağıdaki bulucu haritadan yararlanabilirsiniz:
Lulin Kuyruklu Yıldızı
Bu haftasonu bir değişiklik yapalım ve zorlu hedef için bir kuyruklu yıldız seçelim. Ocak’ın başından itibaren parlaklığı artan Lulin kuyruklu yıldızı teleskoplarınız için güzel bir hedef olabilir. Temmuz 2007’de keşfedilen Lulin kuyruklu yıldızının (C/2007 N3) parlaklığı Şubat ayında 5 kadire kadar yükselecek ve küçük bir dürbünle dahi görünür olacak.
Gregg Ruppel tarafından elde edilen11 Ocak 2009’da Lulin kuyruklu yıldızının görüntüsü
Terazi takım yıldızında lambda Terazi (lambda Libra) yıldızının yakınında 7 kadir parlaklığa ulaşacak Lulin ilerleyen günlerde şafaktan hemen önce güney doğu yönünden daha da yükselecek. Terazi’de batıya doğru hareket eden kuyruklu yıldız 10 Ocak’ta Güneş’e en yakın konuma geldi (181 milyon km) ve bu tarihten itibaren uzaklaşırken parlaklığının azalmasından ziyade artması bekleniyor.
Lulin’in Ocak ayı içerisindeki hareketini aşağıdaki Sky&Telescope dergisinin hazırladığı bulucu haritadan takip edebilirsiniz:
Sky & Telescope Lulin Bulucu Haritası (Ocak Ayı için)
Hava kapalı ya da yağışlı olmadığı durumda gökyüzüne sadece başınızı kaldırıp bakmanız dahi ordaki harikaları seyretmek için yeterli.
Yıldız ışığının her zaman yolunuzu aydınlatması dileğiyle!
3 yorum
17-18 ocak tarihleri arasında yaptığım gözlemlerde ilk ve çoğunluk hedefimde sirius ve lulin vardı.Siriusu biraz gözlemledikten sonra uzun bir zamanımı luline ayırdım.Fotoğrafta olduğu kadar net değildi ama yinede güzeldi.Zaten gökyüzüne baktığınızda bir hedef seçmeseniz bile birçok gökcismi gözlemleyebiliyorsunuz.Önemli olan bakmak ama tabiki biraz sabır ve sevgi ile!Yıldızların ışığını takip etmeniz dileğiyle.
Lulin bu ay maksimum parlaklıkta değil o yüzden Şubat’ı beklemenizi tavsiye ederim. Şubat ayında küçük bir dürbün hatta uygun koşullarda çıplak gözle dahi rahatlıkla seçilebilecek!
Teşekkür ederim.