Satürn’e son zamanlarda hiç baktınız mı? Galileo’nun teleskobunu bu gezegene çevirdiğinde onu şaşkınlığa uğratan o muhteşem halkalar artık neredeyse görünmez oldular. Yılın bu son günlerinde Satürn’ü halkaları olmadan görme fırsatını kaçırmayın!
Bir yıl boyunca Satürn’ün halkaları Dünya’ya doğru eğim kazanıyordu ve şimdi yavaş yavaş bizim görüşümüze göre düz bir çizgi görünümünü alıyor. 25 Aralık’tan itibaren görüş düzlemimizle 0,8 derece açı yapacak olan halka düzlemi Dünya’dan gözlendiğinde sanki gezegenin iki yarı küresini ortadan ayıran bir çizgi gibi görünecek.
Porto Rico’dan Efrain Morales Rivera isimli bir amatör astronom Satürn’ün 2005 yılından 2008 Kasım ayına kadar Satürn’ü gözlemiş ve aşağıdaki görüntüleri elde etmiş. Halka düzleminin zamanla oluşturduğu görüntü farklılıklarına dikkat edin:
Efrain Morales Rivera – Aguadilla, Puerto Rico
Astronomlar bu olayı “Halka düzlemi geçişi” olarak isimlendiriyorlar. Satürn güneş etrafında hareket ederken halka düzlemini ortalama 14-15 yılda bir Dünya’dan çizgi şeklinde görülecek şekilde eğer. Halkalar çok ince yapıda olduğundan amatör bir teleskopla gözlendiğinde kaybolmuş olduğu bile sanılabilir. Tam geçiş sırasında ise Satürn’ün halkasız, yalnız bir gaz topu gibi görülür.
1995 Mayıs’ında Satürn’ün halka düzlemi geçişinde Hubble tarafından elde edilmiş görüntü.
Galileo, Satürn gözlemlerinde gezegenin sağında ve solunda gördüğü sabit yapıları ilk önce çizimlerinde “kulak” gibi göstermiş, bunların uydu olamayacak büyüklükte olduklarını belirtmişti. Bunun yanında Galileo’nun şansına halka düzlem geçişini o da gözlemişti. Fakat bu onun için pek şans sayılmazdı; çünkü zaten gizemi çözülmemiş halkaların bir de gözden kaybolması üstadın kafasını oldukça karıştırmıştı. Fakat ilerleyen zamanlarda yapılan gözlemlerde gözlenen yapıların gezegen etrafında halkalar olduğu ve halka düzlem geçişlerinin de Satürn’ün yörüngesi ile Dünya’dan gözlemcinin bakış doğrultusunun birbirine göre konumuyla ilgili olduğu anlaşıldı. (Satürn araştırmalarına tarihsel bir bakış için The Galileo Project’i ziyaret edebilirsiniz)
Huygens’in Satürn’ün halkaları ve konumları hakkındaki kuramının görsel ifadesi (Kaynak : Galileo Project)
Düzlem açısı 4 Eylül 2009 tarihinde ancak 0 derece olacak fakat o tarihlerde Satürn gökyüzündeki konumu Güneş’e çok yakın olacağından gözlenmesi tehlikeli olacaktır. Şu sıralar, bu ilginç görüntüyü izlemenin en uygun tarihi gibi duruyor.
0,8 derece Aralık ayı için minimum açı olacak. Ocak Ay’ı içerisinde Satürn ve Dünya’nın göreli hareketleri nedeniyle bu açı kısa süreliğine büyüyecek ve ardından 2009 yaz boyunca Satürn Güneş’e yaklaşırken tekrar küçülmeye devam edecek. Bundan sonraki halka düzelme geçişi 2038 yılında olacak, o yüzden bu harika olayı fırsatınız varken kaçırmamanızı öneririz!
Güneş doğmadan önce (5-6 civarı) Güney’e dönüp Aslan ve Başak takım yıldızları arasında Satürn’ü rahatlıkla bulabilirsiniz. Gökyüzünde yolunuzu daha rahat bulabilmeniz için aşağıdaki haritadan da yaralanabilirsiniz:
