Çanakkale’ye 1,22 Metrelik Teleskop

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gözlemevi tarafından satın alınacak olan teleskop, 1,22 metrelik çapıyla Türkiye’ye ait en büyük teleskop olacak. Bu haberi sizlerle paylaşırken aslında hem üzülüyor, hem de seviniyorum. Üzülüyorum; çünkü ülkemiz için 1 metrelik teleskoplar bile hala haber olacak kadar önemli. Seviniyorum; çünkü en azından artık bu işler için biraz daha para ayrılmaya başlandı.

Tübitak Ulusal Gözlemevi’nde yer alan RTT150 ülkemizdeki en büyük teleskoptur. Rusya Federasyonu Kazan Devlet Üniversitesi’nin malı olan bu teleskobun gözlem zamanının sadece %40’ı Türkiye’ye aittir.

Ülkemizde yer alan en büyük teleskobun çapı 1.5 metredir. Fakat, Rus Türk Teleskobu olarak bilinen bu teleskop ne yazık ki bize ait değil. Türk araştırmacılar, bu teleskobun gözlem zamanının sadece %40’ını kullanabiliyorlar. Tübitak Ulusal Gözlemevi için yeni yaptırılan 60 ve 100 cm lik teleskoplar ise tamamen Türkiye’ye ait olacaktır. Ancak bu boyutlardaki teleskoplar artık ulusal gözlemevlerinin ihtiyaçlarını karşılamaktan oldukça uzakta. Gökbilim alanında ilerlemiş ülkeleri yakalamak istiyorsak, 4-5 metre üstünde en az bir tane; 1 metre civarında ise onlarca teleskoba sahip olmamız gerekiyor.

Bünyesinde “Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü”nü barındıran üniversitelerimizin bile ancak 40 cm civarında teleskoplara sahip olduğu düşünülürse, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nin (ÇOMÜ) 1.22 metre çapında bir teleskop satın alabilmesi sevindirici. Ancak bununla yetinilmemeli, bu boyutlarda onlarca teleskop diğer üniversitelerimize de yerleştirilmelidir.

TEKNİK ÖZELLİKLER

T122 olarak adlandırılan teleskobun yapımı, ASTELCO firması tarafından üstlenilmektedir. Teleskobun bazı teknik özellikleri ise şöyle:

• Ufkun 10 derece üstüne kadar, yıldızları ±0.3 açı saniyesi/90 saniye hassasiyetle takip edebilme,
• İstenilen konuma en fazla 10 derece/saniye hızla ve hedefe 5 açı saniyesi duyarlılıkla yönelebilme,
• 1.5 derece çaplı alan içerisinde hedefe 0.2 açı saniyesi duyarlılıkla gidebilme,
• En fazla 18 açı dakikalık alanı görebilme yeteneği.

TELESKOP NEREYE KURULACAK

Teleskop, üniversiteye sadece 8 km uzakta ve 410 metre yüksekte yer alan ÇOMÜ Gözlemevi yerleşkesine kurulacaktır. Fakat, gözlemevinin bulunduğu bölgede ışık kirliliğinin azımsanmayacak derecede olduğunu da belirtelim. Buna rağmen böyle büyük bir teleskop neden buraya yerleştirilecek diye sorabilirsiniz. Cevap basit: Ulaşım kolaylığı ve altyapının hazır olması. Eğer teleskop daha yüksek, ışık kirliliğinin olmadığı bir tepeye yerleştirilseydi, bu bölge muhtemelen yerleşim birimlerinden oldukça uzakta yer alacaktı. Bu da hem ulaşım zorluğunu, hem de gerekli altyapı olanaklarını (su, elektrik, telefon, internet vb.) sağlamak için yüklü bir bütçe gereksinimini beraberinde getiriyor. Bunların dışında, bölgede bir yılda yaklaşık 220 gecenin açık olması da artı bir değer.

T122 İLE NELER YAPILACAK

Gökcisimleri hakkında bilgi sahibi olabilmek için tek aracımız var; o da ışık. Işığı da iki şekilde inceleriz: Ya bize ulaşan fotonları sayarız (fotometri ya da ışık ölçümü) ya da ışığın karakterini anlamaya çalışırız (tayfsal gözlem). Fotometrik gözlemler her boyda teleskoba takılan CCD kameralar ile yapılabilirken, duyarlı tayfsal gözlemler ancak 1 metreden daha büyük teleskoplara takılan tayfçekerlerle yapılabiliyor. İşte T122 ile başlangıçta, gözlemevinin katalogundaki fotometrik gözlemleri yapılmış örten çift yıldızların tayfsal gözlemleri gerçekleştirilecek.

T122 teleskobu 2009 başından itibaren kullanılmaya başlanacak. Böylece, 1.22 metre çapa sahip bu teleskop Türkiye’de yer alan en büyük ikinci ve Türkiye’ye ait olan en büyük teleskop olma unvanını elde etmiş olacak.